Η ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έδωσε ένα αδιαμφισβήτητο σήμα των μεγάλων αλλαγών που εκτυλίσσονται στον κόσμο μας. Αξίζει να σταθούμε σε πέντε σημεία της.

Έμοιαζε με ανάρτηση

1. Ακούγοντάς τον Τραμπ, δεν μπορούσε κανείς να μην αναρωτηθεί πώς είναι δυνατόν Αμερικανός Πρόεδρος να εκφωνεί τέτοιου είδους ομιλία στο πιο σημαντικό όργανο του σύγχρονου κόσμου. Πέρα από το πολιτικό περιεχόμενο στο οποίο θα αναφερθούμε στη συνέχεια, η προχειρότητα του κειμένου, η επιφανειακότητα της επιχειρηματολογίας (για να το πούμε όσο πιο… μαλακά γίνεται), οι πολλές κι εύκολα διαπιστούμενες ανακρίβειες καθώς και η γλωσσική φτώχεια δεν συνάδουν με κεντρική ομιλία ηγέτη των ΗΠΑ -ή με τοποθέτηση οποιουδήποτε επικεφαλής κράτους. Πιο πολύ έμοιαζε με ποστ στα social media παρά με προεδρική ομιλία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι New York Times κατέγραψαν 9 τρανταχτές fake αναφορές του Τραμπ. Δεν μιλάμε για τα κατά συνθήκη ψεύδη της πολιτικής, αλλά για κανονικές ψευδείς αναφορές, με προεξάρχοντα τον (αδιανόητο) ισχυρισμό ότι ο δήμαρχος του Λονδίνου Σαντίκ Καν θέλε να επιβάλει τη… Σαρία στη Βρετανική πρωτεύουσα.

Ο καθηγητής Διεθνών σχέσεων Σωτήρης Ρούσος έγραψε ότι η ομιλία Τραμπ «από πλευράς ύφους και επιχειρημάτων ήταν κάτι ανάμεσα σε πολύ μέτριο τηλεκήρυκα, παρουσιαστή trash tv και καφενόβιου του Μιζούρι».

Αδιαφορία για το γενικό συμφέρον

2. Θεωρητικοί των παγκόσμιων συστημάτων όπως ο Τζοβάνι Αρίγκι, έχουν επισημάνει ότι εκάστοτε ηγέτιδα δύναμη του κόσμου δεν στηρίζεται μόνο στη στρατιωτική υπεροπλία και την οικονομική υπεροχή. Έχει εξίσου μεγάλη σημασία να είναι κοινά αποδεκτή η πεποίθηση ότι η ηγέτιδα δύναμη εκπροσωπεί το γενικό συμφέρον αν όχι όλης της ανθρωπότητας, τουλάχιστον της πλειονότητας των εθνικών ελίτ. Ο ηγέτης του κόσμου πρέπει ασκεί γοητεία, να αρέσει.

Η ομιλία του Τραμπ έδειξε ότι η Αμερική πλέον δεν ενδιαφέρεται να αρέσει. Ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν έκανε την παραμικρή προσπάθεια να πείσει ότι η πολιτική του εκφράζει το γενικό συμφέρον του κόσμου. Αντιθέτως, έδειξε ένα πρόσωπο που προκάλεσε σοκ ακόμα και στους πιο καλούς φίλους της Ουάσιγκτον. Δεν έχει υπάρξει άλλη περίπτωση που Αμερικανός Πρόεδρος να χρησιμοποιεί το βήμα του ΟΗΕ για να επιτεθεί στον προκάτοχό του και να απαξιώσει προκλητικά τους Ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ. Ούτε έχει υπάρξει άλλη περίπτωση Αμερικανού Προέδρου που να συμπεριφέρεται ως πωλητής LNG.

Απαξίωση του ΟΗΕ.

3. Δεν έχει υπάρξει επίσης άλλη φορά στο παρελθόν που Αμερικανός Πρόεδρος να έχει εξαπολύσει από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης τόσο σφοδρή επίθεση στον ΟΗΕ, απαξιώνοντας απροκάλυπτα τη διεθνή νομιμότητα. Ο Τραμπ δεν αρκέστηκε στον (ανυπόστατο) ισχυρισμό ότι ο ΟΗΕ δεν προσφέρει τίποτα στην ειρηνική επίλυση των διακρατικών συγκρούσεων. Παρουσίασε μια αντίληψη για τη διευθέτησης αυτών των συγκρούσεων στην οποία δεν έχει κανένα ρόλο ο ΟΗΕ και δεν λαμβάνεται υπόψη το πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Πρόκειται για ένα μοντέλο διμερών διαπραγματεύσεων με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, το οποίο εξαρτάται μόνο από το συσχετισμό δύναμης των αντιμαχόμενων και τα ιδιαίτερα συμφέροντα της Ουάσιγκτον.

Σε ό,τι αφορά δε τη Γάζα, ο Τραμπ δεν προσπάθησε να παρουσιαστεί ως «έντιμος διαμεσολαβητής», αλλά εμφανίστηκε ταυτισμένος με τον Νετανιάχου και αδιάφορος για τη γενοκτονία.

Η Διεθνής του Τραμπ

4. Επί της ουσίας ο Τραμπ πήγε στον ΟΗΕ για να απευθυνθεί στους ψηφοφόρους του στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Θέλησε επίσης να δώσει ώθηση στην Τραμπική Διεθνή. Η ομιλία του περιείχε τα βασικά φληναφήματα της διεθνούς Ακροδεξιάς, από την αντιεπιστημονική άρνηση της κλιματικής κρίσης μέχρι τις τερατολογίες για τη μετανάστευση. Η υιοθέτηση εξτρεμιστικών θέσεων από τον Τραμπ και μάλιστα από το βήμα του ΟΗΕ, προσδίδει νέα πολιτική νομιμοποίηση στην ανά τον κόσμο Ακροδεξιά.

Είναι προφανές ότι η νομιμοποίηση που δίνει το ο Τραμπ στην Ακροδεξιά Διεθνή λειτουργεί υπονομευτικά για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

America first

5. Η ομιλία Τραμπ εξέφρασε την εθνικιστική στροφή της Αμερικής που δεν είναι μόνο οικονομική. Το «America first» αποδεικνύεται ότι δεν ήταν μόνο ένα σύνθημα, αλλά ένας οδηγός πολιτικής. Ο Τραμπ επιχειρεί με βίαιο τρόπο να επιβάλει την ικανοποίηση των αμερικανικών συμφερόντων, χωρίς να κρατάει κανένα πρόσχημα σε ό,τι αφορά τη διεθνή νομιμότητα και καταλύοντας τις παραδοσιακές συμμαχίες της Δύσης. Αδιαφορεί για το αν με την πολιτική του προκαλεί γενική απέχθεια. Ακολουθώντας το δόγμα «oderint dum metuant» (δεν πειράζει να μας μισούν αν μας φοβούνται), εκτιμά ότι στις ΗΠΑ αρκεί η ωμή επιβολή. Η Ιστορία βεβαίως δείχνει ότι η επιβολή δεν είναι αρκετή από μόνη της.