«Βούλιαξαν» από επισκέπτες τα Γιάννενα και δημοφιλή χωριά του Νομού τις προηγούμενες είκοσι ημέρες περίπου, δηλαδή μέσα στη διάρκεια των γιορτών. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις κυριολεκτικά… δεν έπεφτε καρφίτσα!

Αυτή όμως δεν είναι η μεγάλη εικόνα. Η πλειοψηφία των ορεινών οικισμών γιόρτασε Χριστούγεννα με τελείως διαφορετικό τρόπο, σε συνθήκες ερήμωσης και μοναξιάς, με τους ελάχιστους μόνιμους κατοίκους κλεισμένους στα σπίτια τους, χωρίς εκκλησίες και κοινωνικά δρώμενα, θυμίζοντας πιο πολύ χωριά – φαντάσματα. Η κατάσταση στην ύπαιθρο είναι φέτος ακόμα πιο ζοφερή σε σχέση με το παρελθόν, με την ενεργειακή κρίση να επιτείνει τα προβλήματα, ωθώντας ακόμα και τους εναπομείναντες αγροτοκτηνοτρόφους να εγκαταλείψουν το επάγγελμα. Και αν δεν ληφθούν, επιτέλους, σοβαρά μέτρα στο άμεσο μέλλον, μέσα στα επόμενα χρόνια τα περισσότερα χωριά της περιοχής μας κυριολεκτικά θα… σβήσουν από τον χάρτη!

Έσβησαν τα φώτα…

Με την αναχώρηση μέσα στο Σαββατοκύριακο των τελευταίων επισκεπτών των γιορτών, τα γιορτινά φώτα έσβησαν και οι δημοφιλείς ορεινοί οικισμοί του Ζαγορίου, το Μέτσοβο αλλά και ορισμένα χωριά των Τζουμέρκων που γνωρίζουν τουριστική άνθηση τα τελευταία χρόνια επέστρεψαν στη γνώριμη ηρεμία τους. Οι ντόπιοι επαγγελματίες προσδοκούν πλέον κίνηση τα Σαββατοκύριακα, ειδικά σε περίπτωση που ρίξει χιόνι και ξεκινήσουν τις εξορμήσεις οι λάτρεις των χειμερινών σπορ. Επόμενη σημαντική ημερομηνία για τα ορεινά είναι φυσικά το τριήμερο Αποκριάς – Καθαράς Δευτέρας, στο οποίο η περιοχή μας παραδοσιακά δέχεται πολλούς τουρίστες. Γι’ αυτό όμως έχουμε καιρό, καθώς φέτος είναι στα τέλη Φεβρουαρίου.

Χωριά χωρίς ζωή

Τα παραπάνω χωριά όμως αποτελούν ένα μικρό μόνο τμήμα του συνόλου των ορεινών οικισμών στον Νομό Ιωαννίνων. Για τη μεγάλη πλειοψηφία των χωριών μας, σε περιοχές όπως το Πωγώνι, η Κόνιτσα, η Δωδώνη, αλλά και για πολλούς οικισμούς στο Ζαγόρι και τον Δήμο Μετσόβου, οι γιορτές δεν έφεραν ζωή, ούτε επισκέπτες. Δεν επέστρεψαν καν οι δικοί τους απόδημοι, οι οποίοι προτιμούν να έρχονται στις ιδιαίτερες πατρίδες τους με αφορμή το Πάσχα ή για καλοκαιρινές διακοπές, όταν οι καιρικές συνθήκες είναι καλύτερες και υπάρχει περισσότερη ζωή.

Όλοι αυτοί οι οικισμοί γιόρτασαν λοιπόν με του ελάχιστους μόνιμους κατοίκους τους, κτηνοτρόφους και ηλικιωμένους στη μεγάλη πλειοψηφία χωρίς ανοιχτές εκκλησίες, χωρίς καφενεία σε λειτουργία, κοινωνικές εκδηλώσεις, χαρές, γέλια και ανταμώματα.

Φθίνουσα πορεία

Φυσικά, η ερήμωση της υπαίθρου δεν είναι νέο φαινόμενο. Η φθίνουσα πορεία έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετές δεκαετίες, όμως ειδικά τα τελευταία χρόνια έχει λάβει ακόμα πιο ανησυχητικές διαστάσεις, καθώς οι μόνιμοι κάτοικοι λιγοστεύουν διαρκώς με τους θανάτους των ηλικιωμένων και την αναχώρηση όσων νέων έχουν απομείνει. Και σε λίγα χρόνια από σήμερα θα μιλάμε πια για δεκάδες χωριά – φαντάσματα, τα οποία θα είναι τελείως έρημα τους χειμώνες και θα ζωντανεύουν για μικρά διαστήματα τα καλοκαίρια από τους απόδημους που θα τα επισκέπτονται.

Όπως έχει γράψε ήδη ο «Π.Λ.», το τελειωτικό χτύπημα δίνει στην ύπαιθρο η ίδια η Πολιτεία με το κλείσιμο δημοσίων υπηρεσιών σε κωμοπόλεις οι οποίες έδιναν μία νότα ζωής. Τα τελευταία λίγα χρόνια βλέπει κανείς να κλείνουν Ταχυδρομικά γραφεία και υπηρεσίες της Εφορίας, να μπαίνει λουκέτο σε υποκαταστήματα τραπεζών, να υπολειτουργούν Κέντρα Υγείας, να συρρικνώνονται αστυνομικοί σταθμοί. Εξαιτίας αυτής της εξέλιξης, αφενός η ύπαιθρος στερείται του υπαλληλικού προσωπικού που εργάζεται στις συγκεκριμένες υπηρεσίες, αφετέρου γίνεται ακόμα πιο δύσκολη η ζωή των λιγοστών μόνιμων κατοίκων που καλούνται συχνά να κάνουν ολόκληρο ταξίδι για να εξυπηρετηθούν. Και για τα καφενεία το ίδιο ισχύει. Το ένα μετά το άλλο κλείνουν στερώντας τα χωριά από τον τελευταίο «πυρήνα» ζωής, καθώς η λειτουργία τους κρίνεται ασύμφορη.

Η ενεργειακή κρίση

Στο μεταξύ, μετά την πανδημία ήρθε και η ενεργειακή κρίση, εξαιτίας της οποίας αρκετοί ιδιοκτήτες εξοχικών υποχρεώθηκαν να κόψουν το ρεύμα και το νερό σ’ αυτά, για να μην επιβαρύνονται με τους λογαριασμούς, με αποτέλεσμα και να  θέλουν, να μη μπορούν πια, για πρακτικούς λόγους, να επισκεφθούν τα χωριά τους τον χειμώνα όπως συνήθιζαν παλιότερα. Εξάλλου, οι αυξημένες τιμές στο πετρέλαιο θέρμανσης και στα καυσόξυλα λειτουργούν αποθαρρυντικά και για όσους διατηρούν ανοιχτά σπίτια, αλλά για να τα επισκεφθούν θα πρέπει να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα από ποτέ άλλοτε προκειμένου να τα θερμάνουν. Όσο, δε, για τους εναπομείναντες νέους, αυτοί δεν έχουν πολλά περιθώρια να μείνουν στα χωριά τους, αφού η ενασχόληση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, όπως λένε, δεν αρκεί πλέον για να επιβιώσουν, καθώς οι τιμές στις ζωοτροφές, στο πετρέλαιο κίνησης, στο ρεύμα και στα αγροτικά εφόδια έχουν αυξηθεί σημαντικά. Είναι λοιπόν αρκετοί οι εναπομείναντες γεωργοί και κτηνοτρόφοι που σκέφτονται να εγκαταλείψουν το επάγγελμα και να αναζητήσουν δουλειά σε άλλο τομέα, ακόμα κι αν χρειαστεί να αφήσουν τον τόπο τους.

Τι πρέπει να γίνει

Τι μπορεί να γίνει για να αναστραφεί αυτή η φθίνουσα πορεία; Όπως έχει γράψει ξανά ο «Π.Λ.», η Πολιτεία και η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να εργαστούν με σχέδιο και όραμα για να αλλάξει κάτι. Μεταξύ άλλων, πρέπει να δοθούν περισσότερα κίνητρα για αγροτοτουριστικές επενδύσεις στα χωριά και για λειτουργία καφενείων, να στηριχθούν περαιτέρω οι νέοι αγρότες, να πριμοδοτηθεί η επιστροφή οικογενειών, οι προσλήψεις σε δημόσιες δομές να γίνονται με βασικό κριτήριο την εντοπιότητα, να βελτιωθούν οι οδικές υποδομές. Είναι επίσης αναγκαίο να υπάρξει άρση του αποκλεισμού που έχει να κάνει με την έλλειψη ιατρικής, ταχυδρομικής, τραπεζικής, εκπαιδευτικής πρόσβασης και να εμπεδωθεί αίσθημα ασφαλείας με αποτελεσματικότερη αστυνομική φύλαξη, με επανίδρυση στρατιωτικών φυλακίων, όπου χρειάζεται κ.ά..

ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ