Η Ευρώπη βρισκόταν ήδη αντιμέτωπη με έναν τοξικό συνδυασμό παραγόντων: τον πόλεμο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, την επίθεση του Ντόναλντ Τραμπ στο παγκόσμιο εμπόριο και την άνοδο των ακροδεξιών λαϊκιστών σε όλη την ήπειρο.

Και τότε η γαλλική κυβέρνηση κατέρρευσε ξανά – αυτή τη φορά αφού παρέμεινε στην εξουσία για λιγότερο από μία ημέρα.

Η είδηση προκάλεσε αναταραχή στις αγορές, καθώς μια νέα εκλογική αναμέτρηση θα μπορούσε να φέρει ακόμη πιο κοντά στην εξουσία την ακροδεξιά.

Στις Βρυξέλλες και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αξιωματούχοι και διπλωμάτες εξέφρασαν την ανησυχία πως το αποτύπωμα του Μακρόν σε διεθνή ζητήματα, όπως η Ουκρανία και η Γάζα, ενδέχεται να αποδυναμωθεί. Άλλοι φοβήθηκαν πως ολόκληρη η οικονομία της ευρωζώνης θα μπορούσε σύντομα να απειληθεί

«Η Γαλλία είναι πολύ μεγάλη για να αποτύχει, οπότε αυτή η ατέρμονη πολιτική αστάθεια θέτει σε κίνδυνο ολόκληρη την ευρωζώνη», δήλωσε στο Politico Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Αυτό είναι το κύριο θέμα συζήτησης παντού σήμερα».

Και ο λόγος είναι προφανής: Η Γαλλία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βασικός παράγοντας στις G7, η μόνη πυρηνική δύναμη της ΕΕ και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Μαζί με τον Μερτς, ο Μακρόν αποτελεί την πολιτική δύναμη που καθοδηγεί τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να αντιμετωπίσει την απειλή του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού και το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα της Γαλλίας.

Οι κυβερνήσεις του όμως δεν έχουν καταφέρει να περάσουν τα απαραίτητα μέτρα για τον περιορισμό των δημόσιων δαπανών, με το παρατεταμένο αδιέξοδο να αυξάνει όλο και περισσότερο την πιθανότητα νέων βουλευτικών εκλογών πριν από το τέλος του έτους. Ορισμένοι αναλυτές δεν αποκλείουν, εξάλλου, ακόμη και πρόωρη παραίτηση του Μακρόν, αν και η θητεία του λήγει το 2027.

Κάθε ένα από αυτά τα ενδεχόμενα θα άνοιγε την πόρτα στο ακροδεξιό κόμμα Εθνική Συσπείρωση της Μαρί Λεπέν να σημειώσει σημαντικά κέρδη, προκαλώντας αναταράξεις στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και κύμα αστάθειας στην Ευρωζώνη.

«Κακιά» ημέρα για τις αγορές

Τη Δευτέρα οι αγορές αντέδρασαν με ανησυχία στη δραματική κατάρρευση της κυβέρνησης του Σεμπαστιέν Λεκορνού. Οι γαλλικές μετοχές και τα κρατικά ομόλογα υποχώρησαν, ενώ το ίδιο το ευρώ αποδυναμώθηκε έναντι του δολαρίου. Ο δείκτης αναφοράς CAC 40 της Γαλλίας κατέγραψε πτώση 1,4%.

«Υπάρχει ήδη έντονη ανησυχία γύρω από την οικονομία της ευρωζώνης», δήλωσε αξιωματούχος χώρας της νομισματικής ένωσης. «Ήταν πραγματικά το τελευταίο που χρειαζόμασταν».

Στο εσωτερικό, Γάλλοι αξιωματούχοι προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τους κινδύνους. Ένας από αυτούς σημείωσε ότι, παρά την «πολυπλοκότητα» της κατάστασης, υπάρχει ακόμη «πιλότος στο πιλοτήριο» του υπουργείου Οικονομικών. «Oι αγορές δεν πρέπει να αντιδρούν υπερβολικά», υποστήριξε, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να πείσει τους πάντες.

«Τα τελευταία οκτώ χρόνια ο πρόεδρος Μακρόν προσπάθησε να πείσει ότι η Γαλλία είναι το πιο ελκυστικό μέρος στην Ευρώπη για επενδύσεις», δήλωσε ο Γκρεγκουάρ Ρους, διευθυντής προγράμματος για την Ευρώπη και τη Ρωσία στο think tank Chatham House στο Λονδίνο.

«Δεν βλέπω κανέναν σημαντικό διεθνή επενδυτή να επιλέγει τη Γαλλία αυτή τη στιγμή, δεδομένης της απόλυτης έλλειψης πολιτικής αλλά και δημοσιονομικής σαφήνειας».

Πολιτικός «επικήδειος»

Στις Βρυξέλλες, ορισμένοι διπλωμάτες της ΕΕ γράφουν ήδη το πολιτικό «επικήδειο» του Εμανουέλ Μακρόν.

Έχοντας εκτοξευθεί στην εξουσία το 2017, όπου κι έσπασε τα παραδοσιακά σχήματα της γαλλικής πολιτικής, ο Μακρόν εμφανίζεται πλέον αποδυναμωμένος, ενώ όπως γράφουν η επιρροή του στις Βρυξέλλες ξεθωριάζει γρήγορα.

Ευρωπαίος διπλωμάτης μίλησε στο Politico για την «παρακαταθήκη» Μακρόν ως ισχυρού στοχαστή που γέννησε πολλές ιδέες για την προώθηση της αλλαγής στην Ευρώπη, κατορθώντας μάλιστα να πείσει και άλλους ηγέτες να υιοθετήσουν κάποιες από αυτές. Η έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας» – η ενίσχυση της αυτάρκειας της Ε.Ε. τόσο οικονομικά όσο και στον τομέα της άμυνας – γεννήθηκε πριν από χρόνια στο Παρίσι, σημείωσε.

Με τον πρόεδρο Τραμπ να απομακρύνει τώρα τις Ηνωμένες Πολιτείες από την Ευρώπη, πρόκειται για μια ιδέα που πλέον έχει ωριμάσει στις Βρυξέλλες. «Δεν υπάρχουν πολλοί ηγέτες πρόθυμοι και ικανοί να σκέφτονται πέντε ή ακόμη και δύο χρόνια μπροστά», είπε ο διπλωμάτης. «Αυτός το έκανε εξαιρετικά καλά».

Ο Μακρόν, βέβαια, έχει εκλεγεί με θητεία έως το 2027 και, παρά τις εικασίες, δεν έχει δώσει καμία ένδειξη ότι θα παραιτηθεί. Αν παραμείνει, ωστόσο, η αναταραχή στο Παρίσι σημαίνει ότι η γαλλική επιρροή στις συζητήσεις και την ανάπτυξη ευρωπαϊκών πολιτικών είναι πιθανό να μειωθεί.

Για παράδειγμα, οι συζητήσεις μεταξύ υπουργών Οικονομικών για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. θα μπορούσαν να ενορχηστρώνονται από τη Γαλλία – εάν μπορούσε να στέλνει σταθερά τον ίδιο υπουργό στις συνεδριάσεις με τους ομολόγους του στις Βρυξέλλες. Όμως οι συνεχείς αλλαγές προσώπων στο Παρίσι καθιστούν πολύ πιο δύσκολο να επικρατήσει η γαλλική θέση.

Από την άλλη πλευρά, μια πρόωρη εκλογική αναμέτρηση θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ε.Ε.

Οι εθνικές κυβερνήσεις που τον συζητούν, μάλιστα, είχαν θέσει μια άτυπη προθεσμία για συμφωνία πριν από τις γαλλικές εκλογές του 2027, λόγω του κινδύνου ότι η Μαρίν Λεπέν θα μπορούσε να πολιτικοποιήσει και τελικά να εκτροχιάσει τη συζήτηση.

Η Γαλλία απούσα από το πεδίο

Ο Μακρόν έχει βρεθεί στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών προσπαθειών για τη στήριξη της Ουκρανίας και της ίδιας της ηπείρου απέναντι στη Ρωσία, τόσο προτρέποντας τους υπόλοιπους ηγέτες να ενισχύσουν τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ευρώπης όσο και συντονιζόμενος με συμμάχους.

Η κοινή του πρωτοβουλία με τον Βρετανό πρωθυπουργό, Κιρ Στάρμερ, για τη συγκρότηση μιας «συμμαχίας των προθύμων» παραμένει η μοναδική σοβαρή πρόταση στο τραπέζι αναφορικά με την υποστήριξη μιας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας στην Ουκρανία.

«Δεν είναι καλό για την Ε.Ε. όταν ένα από τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη βρίσκεται σε αναταραχή, ειδικά στη σημερινή συνθήκη ασφαλείας», σημειώνουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.

Ο ισχυρός «γαλλογερμανικός άξονας» – με ηγέτες που εργάζονται από κοινού σε Παρίσι και Βερολίνο – θεωρείται παραδοσιακά θεμελιώδης για να είναι η Ε.Ε. δυνατή και αποτελεσματική. Τα προβλήματα του Μακρόν καθιστούν πολύ δυσκολότερη την επίτευξη αυτού του στόχου, ακόμη και με έναν νέο ηγέτη στη Γερμανία όπως ο Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος θεωρείται πιο δυναμικός από τον προκάτοχό του.

Ένας Γάλλος αξιωματούχος από το επιτελείο απερχόμενου υπουργού επιβεβαίωσε το πρόβλημα: «Οι εξελίξεις αυτές αφήνουν τη Γαλλία απούσα σε μια στιγμή που η Ρωσία διεισδύει σε ευρωπαϊκά εδάφη, η Κίνα ανταπτύσσει απίστευτη βιομηχανική υπερπαραγωγική ικανότητα, και οι Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ συνεχίζουν να κάνουν ανόητα πράγματα. Νομίζω πως η ηγεσία της Γαλλίας θα λείπει. Είναι αδύνατον για τη Γαλλία να δώσει όσα έχει να δώσει υπό αυτές τις συνθήκες».

Το ερώτημα, βέβαια, είναι τι – ή ποιος – ακολουθεί. Αν ο Μακρόν οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές, η γαλλική ακροδεξιά έχει να κερδίσει πολλά, παρότι το ποσοστό της Εθνικής Συσπείρωσης στις δημοσκοπήσεις παραμένει σταθερό από τις βουλευτικές εκλογές του 2024 – γύρω στο 30 με 32%.

Η ευρωπαϊκή ακροδεξιά παρακολουθούσε με αυτοπεποίθηση τις δυσκολίες του Μακρόν, ακόμη και πριν από την κατάρρευση της κυβέρνησης τη Δευτέρα.

Η Μαρίν Λεπέν, η «νονά» της Εθνικής Συσπείρωσης, γιόρτασε τη νίκη του δεξιού λαϊκιστή Αντρέι Μπάμπις στις εκλογές του περασμένου Σαββατοκύριακου στην Τσεχία – και εκμεταλλεύτηκε την κρίση της Δευτέρας για να επαναλάβει το αίτημά της για νέες εκλογές.

Ο Γκερτ Βίλντερς, ο βετεράνος ακροδεξιός ηγέτης της Ολλανδίας που κέρδισε τις περισσότερες έδρες στις τελευταίες εκλογές στη χώρα του, είχε προειδοποιήσει όλους τους «παλιούς ηγέτες», συμπεριλαμβανομένου του Μακρόν, νωρίτερα φέτος: «Ο καιρός σας τελείωσε».